آلودگی هوا که در سال های نه چندان دور تنها در برخی از روزهای پاییز و زمستان و آن هم با پدیده وارونگی هوا مهمان کلان شهرهای ایران می شد. اما در سال های جاری نه تنها بیش از 50% از روزهای پاییز و زمستان بلکه در روزهای تابستانی نیز میهمان ناخوانده شهرهای پر جمعیت کشور است.
با توجه به خشکسالی بی سابقه کشور، کمبود بارندگی و همچنین نبود ساز و کار مناسبی برای کاهش آلودگی هوا، تنها اقدام جدی در راستای کاهش این آلودگی طی این سال ها، از رده خارج کردن خودرو های فرسوده بوده است.
تولید خودروهای بی کیفیت داخلی، واردات خودروهای خارجی، از رده خارج نشدن خودروهای فرسوده با سرعتی مناسب در طی سال های گذشته تیر خلاصی به حفظ محیط زیست کشور محسوب می گردد، بطوریکه طبق استانداردهای اروپا در حال حاضر بیش از 5 میلیون خودوری فرسوده در حال تردد در کشور هستند و طبق آیین نامه های داخلی تعداد این خودروها به حدود 2 میلیون دستگاه می رسد.
فرایند اسقاط و بازیافت خودروهای فرسوده از سال 85 و با تصویب قانون تبصره 13 و تشکیل این ستاد، شکل صنعتی و مدرنی به خود گرفت و با توجه به حمایت دولت و مشارکت خودروسازان داخلی در طرح های جایگزینی خودروهای فرسوده اقدامات مناسبی تا سال 92 صورت پذیرفت.
از سال 92 تا کنون بار از رده خارج کردن خودروهای فرسوده تنها به دوش واردکنندگان خودرو بوده است و شرکت های خودروساز داخلی با اینکه از تسهیلات ارزان قیمت دولتی استفاده می نمودند (ارائه 100 هزار وام خرید خودرو به ایران خودرو جهت فروش خودروهای شخصی) اما هیچ طرحی در زمینه جایگزینی خودروهای شخصی فرسوده ارائه ننموده اند و تنها در مقاطعی به از رده خارج کردن تاکسی های فرسوده اقدام کرده اند.
متاسفانه با آغاز سال 97 و پیرو تصمیم هیات دولت واردات خودرو به دلایلی که هنوز ابعاد آن برای ذینفعان به صورت شفاف مشخص نشده است ممنوع اعلام شد. حال سوال اساسی این است پس از واردکنندگان که بار اصلی از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را به دوش می کشیدند، چه اقداماتی باید از طرف مسئولین برای حفظ این صنعت، سرمایه گذاری های صورت گرفته بر روی آن، اشتغال ایجاد شده در این صنعت و ... صورت پذیرد؟
ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت که در سال های گذشته سیاست گذار اصلی از رده خارج کردن خودروهای فرسوده بوده است امروز از جایگاهی مناسبی برخوردار نبوده و به عنوان یک بخش اجرایی کوچک شناخته می شود و عملا هیچ گونه اقدامی در راستای سیاست گذاری و طرح ریزی برنامه های بلند مدت جهت کاهش آلودگی هوا و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، صورت نداده است.
شاید بخشی از این قصور به دلیل پیگیری نکردن مطالبات بر حق صنعت اسقاط و بازیافت خودروهای فرسوده باشد.
پیشنهادات
پس از ممنوعیت واردات خودرو مسئولین و تصمیم سازان باید اقداماتی را در راستای استفاده گواهی اسقاط در سایر محل های مورد نیازصورت دهند، که در ادامه به بخشی از این موارد اشاره می گردد.
1. مذاکراتی جدی و سازنده با شورای شهر و شهرداری های کلان شهرها کشور با همکاری سازمان محیط زیست صورت پذیرد تا در مقابل فروش تراکم یا ما به ازای هر پارکینگ در ساختمان های نوساز تعداد گواهی اسقاط مشخصی توسط سازندگان مورد استفاده قرار گیرد. با این اقدام هزینه ای به بودجه عمرانی کشور وارد نخواهد شد و شهرداری ها نیز به عنوان متولی شهری به زیبا سازی شهری (با کاهش خودروهای فرسوده) و کاهش ترافیک درون شهری کمک شایان ذکری خواهند نمود.
2. لغو جدول معادل سازی مصوبه شماره 62924/ت 54522 ه مورخ 24/05/1396 و اعمال تعداد گواهی معادل مطابق با مصوبه قبلی، که با توجه به آن میزان تولید گواهی اسقاط کاهش یافته و طبیعتا خودروی فرسوده بیشتری از رده خارج خواهد شد.
3. مذاکراه با گمرک و راه اندازی مجدد تخفیفات گمرکی به واردکنندگان قطعات و خودرو (در صورت لغو ممنوعیت)، در ازای ارائه گواهی اسقاط به گمرک جمهوری اسلامی ایران.
4. اجرای ماده 6 آیین نامه از رده خارج کردن خوردوهای فرسوده به شماره 61572/ت/41048 مورخ 20/3/88 به شرح "خودروسازن و موتور سیکلت سازان موظفند از ابتدای سال 1388 حداقل معادل 30% از تولید ماهانه خود گواهی اسقاط به ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت تحویل دهند.
5. توقف صدور مجوز تاسیس مرکز اسقاط و بازیافت از سوی ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت که موجب عرضه بیش از اندازه گواهی اسقاط و به تبع آن کاهش قیمت آن و خطر ورشکستگی برای فعالان در این صنعت گردیده است.
